و یا در حال پروازید، احتمالا هیچ ایده‌ای از اینکه چه تعداد از کارکنان در حال انجام فعالیت هستند که پروازی آرام و لذت‌بخش برای شما فراهم شده است، ندارید.
مسافران شرکت‌های هواپیمایی هرگز تمایلی ندارند روی باند فرودگاه منتظر بمانند تا کی هواپیما به پرواز در آید، مخصوصا اگر آنها علت تاخیر یا انتظار برای انجام پرواز را ندانند. شاید بالای سر آنها هوایی بسیار مطلوب و مناسب وجود داشته باشد، اما صدها کیلومتر دورتر توفانی در حال رخ دادن است که ممکن است پرواز آنها را تحت‌تأثیر خود قرار دهد و یا مانع از فرود هواپیما در مقصد شود، شاید هم محدودیت‌هایی در آن طرف شهرها یا مرزها به‌وجود آمده است که باعث تاخیر در انجام پروازشان شده است.
در حقیقت، سازمان هواپیمایی کشوری و شرکت فرودگاه‌های کشور به‌عنوان متولیان صنعت هوانوردی، واحدهای مختلف از جمله واحد مراقبت پرواز، الکترونیک هواپیمایی، مخابرات هواپیمایی، استاندارد هواپیمایی و... تا مدیران واحدهای عملیاتی را به‌کار گرفته‌اند تا این اتفاق مهم صورت گیرد.
سرویس مراقبت پرواز، سرویسی است که توسط متخصصان مراقبت پرواز و با هدایت هواپیماهای روی سطح فرودگاه در فضای کشور ارائه می‌شود. در کشور جمهوری اسلامی ایران، متخصصان مراقبت پرواز، مسئولیت هدایت و کنترل تمامی پروازهای مسافربری، باربری، نظامی و... را به‌عهده دارند. در حال حاضر حدود هزار و100 متخصص مراقبت پرواز در سراسر کشور در واحدهای مختلف کنترل ترافیک هوایی و واحدهای جانبی در حال انجام وظیفه هستند که طی این مقاله به‌طور کامل درخصوص هر واحد و وظایف آنها شرح داده خواهد شد.
متخصصان مراقبت پرواز یا اصطلاحا کنترلرها (AirTraffic Controller) همواره جهت ایمن نگه داشتن و روان نمودن جریان ترافیک هوایی در طول مسیرهای هوایی، در اطراف و در داخل فرودگاه‌ها تلاش می‌کنند. کنترلرها برای رسیدن به این منظور از دستورالعمل‌ها و قوانین بین‌المللی ایکائو (سازمان جهانی هواپیمایی کشوری) درخصوص ارتفاع، سرعت و مسیر پروازی هواپیماها استفاده می‌کنند.
شغل مراقبت پرواز به‌صورت 7/24 و یا به‌عبارتی 24 ساعت در شبانه روز و در طول 7 روز در هفته ادامه دارد. بنابراین جالب است بدانید ممکن است هدایت و کنترل تا 40 هواپیما - شامل بیش از 9 هزار نفر مسافر و بیش از 500 میلیارد دلار سرمایه - فقط در اختیار 3 الی 4 نفر قرار گیرد.
خلاصه وظایف کنترلر
- اولین وظیفه هر کنترلر ایجاد جدایی‌های لازم افقی و عمودی بین هواپیماهای تحت کنترل خود است تا از هرگونه نزدیک شدن احتمالی هواپیماها و بروز خطر جلوگیری کند.
- حصول اطمینان از وجود نظم و ایجاد تسریع در جریان ترافیک هوایی.
- ارائه اطلاعات ضروری و مهم مانند اطلاعات هواشناسی، اطلاعات ناوبری و غیره به خلبانان.
- در عین حال هر کنترلر موظف است طوری عمل کند تا حداقل تاخیر در پروازها دیده شود.
- داشتن قاطعیت، زیرا صدور هر گونه مجوز به خلبان به‌همراه شک و تردید، از اعتماد به نفس او یا از اعتماد خلبانان به کنترلرها می‌کاهد که بسیار خطرناک است.
- داشتن قدرت تحلیل بالا و اعمال تکنیک‌های لازم جهت حل بحران‌های ترافیکی
و اما ابزار کار در ارائه سرویس مراقبت پرواز چیست؟
1) لازمه ایجاد جدایی ایمن بین ترافیک هوایی این است که هر پروازی نام مشخصی داشته باشد؛. به عبارتی برای هر پرواز یک Call sign اختصاص داده می‌شود. این نام براساس دستورالعملی که معمولا نام شرکت هواپیمایی مورد نظر و شماره پرواز را به همراه دارد، تعیین می‌شود.
2) خلبان قبل از انجام پرواز، فرم طرح پروازی مورد نظر را در واحد بریفینگ مراقبت پرواز یا اتاق توجیه خلبانان ارائه می‌کند که شامل اطلاعات کامل مربوط به پرواز است. این اطلاعات شامل شماره پرواز، زمان تخمینی برای انجام پرواز، ارتفاع مورد درخواست، نوع هواپیما، مسیر پروازی، تجهیزات داخل هواپیما، تعداد مسافر، مقدار سوخت، مدت زمان تخمینی کل پرواز و... است.
3) اطلاعات مندرج در فرم طرح پروازی از طریق واحد مخابرات هواپیمایی و از طریق شبکه‌های مخابراتی به آدرس فرودگاه مبدأ، مقصد و واحدهایی که با این پرواز روبه‌رو خواهند شد، ارسال می‌شود.
4) سیستم اتوماسیون پس از دریافت اطلاعات مزبور، مطالب مورد نیاز را روی نوار طرح پروازی یا Strip چاپ می‌کند و در اختیار کنترلر قرار می‌دهد. بدین ترتیب کنترلر از قبل در جریان پروازهای آینده قرار می‌گیرد ولی در فرودگاه‌هایی که سیستم اتوماسیون وجود ندارد این کار به‌صورت دستی انجام می‌گیرد.
